Łojotokowe zapalenie skóry głowy (Dermatitis sebborhoica, ŁZS) to przewlekłe, nawrotowe schorzenie należące do grupy chorób łojotokowych. Jak skutecznie je leczyć nie znając do końca jego etiopatogenezy.

Częstość występowania ŁZS w populacji wynosi 1-3%, najczęściej dotyczy osób między 18 a 40 rokiem życia, z częstszym występowaniem u mężczyzn. Zmiany skórne cechują się obecnością rumienia oraz złuszczaniem otrębiastym. W cięższych postaciach mają charakter żółtych łusek, towarzyszy im wysięk oraz nawet strupy. Typowa lokalizacja zmian to obszar granicy skóry owłosionej i nieowłosionej: przy linii czoła, w okolicy brwi, za uszami. Nawroty zmian skórnych obserwowane są głównie w okresie jesienno-zimowym. Niektórzy badacze wskazują na podobieństwo ŁZS z łuszczycą i traktują je jako stan przedłuszczycowy.

Etiopatogeneza ŁZS

W etiopatogenezie ŁZS zwraca się szczególną uwagę na aktywność gruczołów łojowych, podłoże immunologiczne, nadmierny rozwój Malassezia spp. oraz wpływ czynników egzogennych.

Rola gruczołów łojowych

Lokalizacja zmian w przebiegu ŁZS odpowiadająca miejscom występowania większej liczby gruczołów łojowych oraz rzadkie występowanie przed okresem dojrzewania to czynniki, które wskazują na korelację tej jednostki chorobowej z aktywnością gruczołów łojowych. Innym kluczowym faktorem sprzyjającym rozwoju ŁZS jest zmieniony skład sebum (większa zawartość trójglicerydów, cholesterolu, a mniejsza ilość estrów skwalenu i wolnych kwasów tłuszczowych).

Rola Malassezia spp.

Drożdżaki Malassezia spp. wchodzą w skład naturalnej flory ludzkiej skóry. Zaobserwowano natomiast zwiększenie ilości tego gatunku u osób z objawami ŁZS (85% mikroflory bakteryjnej owłosionej skóry głowy w porównaniu do 45% owłosionej skóry głowy u osób bez ŁZS). Wzrost ilości Malassezia spp. jest także powiązany z nasileniem zmian skórnych, a dobra odpowiedź pacjentów na leczenie preparatami przeciwgrzybiczymi wskazuje na ich znaczącą rolę w etiopatogenezie łojotokowego zapalenia skóry.

Zjawiska immunologiczne

U osób z ŁZS wykazano zwiększoną ilość komórek NK1+ i CD16+ oraz wzrost ilości interleukin o charakterze prozapalnym. Do indukcji stanu zapalnego mogą się przyczyniać również drożdżaki Malassezia spp. poprzez stymulację produkcji cytokin oraz w wyniku enzymatycznego rozkładu trójglicerydów i uwolnienia kwasu arachidonowego.

Czynniki egzogenne

Na nasilenie i przebieg ŁZS wpłynąć może dieta, higiena osobista, obecność zanieczyszczeń środowiska, stres, ekspozycja na promieniowanie słoneczne, alkoholizm, stosowanie leków czy współistnienie innych chorób.

Leczenie ŁZS

W terapii łojotokowego zapalenia skóry głowy stosowane są szampony, płyny, pianki, olejki o działaniu przeciwgrzybiczym, keratolitycznym i cytostatycznym. Lekiem z wyboru jest cyklopiroksolamina. Posiada ona właściwości niwelujące kolonie Malassezia spp., przeciwzapalne oraz przeciwbakteryjne. Jej działanie opiera się na chelatowaniu jonów żelaza i glinu, co doprowadza do nieprawidłowego przepływu jonów przez błony komórkowe drobnoustrojów i w efekcie do uszkodzenia elementów wewnątrzkomórkowych. Dodatkowo cyklopiroksolamina hamuje syntezę prostaglandyn oraz wzrost bakterii. Lek stosuje się 2-3 razy w tygodniu przez okres 4 tygodni.

W leczeniu ŁZS zalecane są także środki imidazolowe takie jak ketokonazol, klotrimazol czy flutrimazol. W celu zniwelowania stanu zapalnego, świądu i uczucia pieczenia wskazuje się na preparaty zawierające kortykosteroidy.

Inne substancje terapeutyczne:

• siarczek selenu – przeciwgrzybiczy i cytostatyczny,
• pirytionian cynku – przeciwgrzybiczy i przeciwbakteryjny,
• kwas salicylowy – złuszczający, przeciwbakteryjny i przeciwzapalny,
• siarka – przeciwbakteryjna, przeciwgrzybicza, przeciwzapalna, normalizująca,
• dziegcie – złuszczające, antyseptyczne.

(…………….)
pełna wersja artykułu ukazała się w wydaniu 4/2024 Estetica Polska
 zamów egzemplarz lub prenumeratę Estetica Polska>>> 

Wioleta Faruga – Lewicka
mgr kosmetolog, doktorantka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, wykładowca akademicki, praktyk, szkoleniowiec, autorka licznych publikacji z zakresu kosmetologii oraz autorka książki „Kosmetologia w pigułce. Kompendium”.